Kompensata dla ofiar niektórych czynów zabronionych
Państwowa kompensata przysługująca ofiarom niektórych czynów zabronionych uregulowana jest w ustawie z dnia 7 lipca 2005 r. o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych czynów zabronionych (t.j. Dz.U. z 2016 r., poz. 325). Ustawa weszła w życie w dniu1 września 2005 r. – poza przepisem art.9 ust. 4, art. 10 ust. 2 oraz art. 15–22 ustawy, które weszły w życie z dniem 1 stycznia 2006 r. Ustawa ta dokonuje w zakresie swojej regulacji wdrożenia dyrektywy Rady nr 2004/80/EC z dnia 29 kwietnia 2004 r. odnoszącej się do kompensaty dla ofiar przestępstw, która nakładała na każde państwo członkowskie obowiązek wprowadzenia systemu kompensacyjnego (OJ L 261 z 6 sierpnia 2004 r.).
Kompensata jest świadczeniem pieniężnym przyznawanym osobie uprawnionej będącej ofiarą niektórych czynów zabronionych lub jej osobie najbliższej, co następuje w trybie określonym w ustawie z dnia 7 lipca 2005 r. o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych czynów zabronionych. Zgodnie z literaturą przedmiotu, kompensata nie ma charakteru zadośćuczynienia, służy bowiem jedynie pokryciu kosztów, utraconych zarobków i innych środków utrzymania, wskazanych w art.3 powołanej ustawy. Nadto wskazuje się, że celem ustawy nie jest udzielanie pomocy społecznej, lecz przyznanie świadczenia pokrywającego utracone zarobki i inne środki utrzymania, koszty leczenia, rehabilitacji oraz pogrzebu, przy zaistnieniu przesłanek określonych w ustawie, a więc w oderwaniu od sytuacji materialnej uprawnionego.
Zgodnie z przepisami aktualnie obowiązującej ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych czynów zabronionych (tekst jednolity Dz.U. z 2016 r., poz. 325), ofiarą jest osoba fizyczna, która na skutek czynu zabronionego poniosła śmierć, doznała ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, naruszenia czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia, trwających dłużej niż 7 dni.
Osobą najbliższą dla ofiary, o której mowa w tej ustawie, jest jej małżonek lub osoba pozostającą z ofiarą we wspólnym pożyciu, wstępny lub zstępny ofiary oraz osoba pozostająca z ofiarą w stosunku przysposobienia. Zstępnym jest każdy kolejny potomek tej samej osoby, spokrewniony z nią w linii prostej, tj. przykładowo jej dziecko, wnuk, prawnuk. Wstępnym jest każdy przodek danej osoby: jej rodzica (ojca, matki), dziadków, prapradziadków itd. Osoby te także są spokrewnione ze sobą w linii prostej. W odniesieniu zaś do osoby pozostającej z ofiarą we wspólnym pożyciu należy rozumieć trwały związek osób (tzw. konkubentów), mieszkających razem, prowadzących wspólnie gospodarstwo domowe, pomiędzy którymi wytworzyła się określona więź psychiczna.